ناسوت|Nasoot

مرکز بررسی کتاب

ناسوت|Nasoot

مرکز بررسی کتاب

ناسوت|Nasoot

سید حسن کاظم زاده
راهنمای کتابخوانی

۲۳ مطلب در خرداد ۱۳۹۴ ثبت شده است

"ورونیکا منم، تویی، او ورونیکاست همه ما ورونیکا هستیم"

خودکشی ها را می توان به دو دسته کلی تقسیم نمود: آنهایی که از جنبه هایی عینی برخوردارند مثل خودکشی از روی فقر، بیکاری و... که برای ما ایرانیان ملموس تر و شناخته شده تر است و آنهایی که از جنبه های ذهنی برخوردارند مانند انتحار به مثابه امر فلسفی که در این نوع از خودکشی ممکن است که فردی بی هیچ مشکل مادی و مالی دست به انتحار بزند. عوام - که قدرت درک اینگونه از انتحارها را ندارند-  این نوع از خودکشی ها را ناشی از زیادی خوش بودن می دانند.

کوئیلو در رمان "ورونیکا تصمیم می گیرد"بمیرد به خودکشی، از همین جنبه ی دوم نگریسته و داستان دختری از اسلونی را روایت نموده که بنابر دلایلی صرفا ذهنی و فلسفی دست به انتحار می زند. "... به خاطر فقدان عشق خود را نمی کشت. و نیز نه به خاطر احساس کمبود محبت از سوی خانواده اش، یا به خاطر مشکلات مالی و یا بیماری غیر قابل درمان..."

تعابیری که کوئیلو در این رمان پیرامون جنون به کار برده، آنرا تا حد افتخاری بزرگ و فضیلت متفاوت بودن و نه بیماری بالا برده، فضیلتی که حتا خود وی را نیز بی نصیب نگذاشت و سه بار راهی تیمارستانش نمود.

ورنیکا دختر جوانی است که به خوبی از زندگی لذت می برد و فارغ از هر دغدغه ای روزگار می گذراند و بی هیچ مشکلی- البته در ظاهر- روزی تصمیم می گیرد که خود را بکشد از این رو قرصها یی را که مدتی قبل برای همین کار تهیه نموده می خورد و در بستر، مرگ را انتظار می کشد و لحظه به لحظه افکاری را که در خودکشی اش موثر بوده بازخوانی می کند.

یکی از مسایلی که در خودکشی ورونیکا موثر بوده زندگی بی خوف و رجاء اوست. در واقع زندگی برای او رودخانه ای خالی از تلاطم است که هیچ بیمی و امیدی را در او بر نمی انگیزاند و زندگی اش را یک نواخت نموده است. "... وقتی تقریبا هر چه را که در زندگی می خواست به دست آورد، به این نتیجه رسید که زندگی اش هیچ معنایی ندارد، چون هر روز مثل روزهای دیگر است و تصمیم گرفت بمیرد...".

دلیل دیگری خودکشی برای ورونیکا آینده و یاس او از فردا است در واقع او خود را تسلیم جریانی می داند که انتهایش به پیری و بیماری می انجامد: "... همه چیز در زندگی اش یکنواخت بود و همین که جوانی اش می گذشت، فقط یک راه سرازیر در پیش رویش می ماند، و پیری شروع می کرد به گذاشتن علایم غیر قابل برگشت خودش، شروع بیماری، از دست دادن دوستان. با ادامه دادن زندگی چیز بیشتری به دست نمی آورد، در حقیقت فقط احتمال رنج بردنش بیشتر می شد."

الهیات ورونیکا نیز یکی از مسایلی بود که او را به خودکشی وا می داشت چه او باور داشت که همه چیز با مرگ پایان می یابد: "... تقریبا یقین داشت که همه چیز با مرگ پایان می پذیرد، برای همین خودکشی را انتخاب کرده بود: آزادی مطلق. خاموشی ابدی..."

عدم اعتقاد به خداوند علاوه بر اینکه انسان را در برابر پرتگاهی مخوف که انتهایش پوچی است. چرا که همه ما چنان هستی را با خداوند گره زده ایم که عدم وجود خداوند زندگی را برایمان به چیزی پوچ و عبث تبدیل می کند از همین روست که خدا ناباوری او این بهانه را به او داده تا بی دغدغه ی بازخواست، دست به انتحار بزند.

ورونیکا حتا در برابر احتمال وجود خداوند باز استدلال می کند که اگر خداوندی هم وجود داشته باشد با ملاحظه وضعیت موجود به ما حق خواهد داد که زمین را زودتر ترک می کنیم و حتا ممکن است از اینکه در دنیا به ما خوش نگذشته شرمنده شده و از ما عذرخواهی نماید: "... اگر خداوند وجود داشته باشد چه؟ هزاران سال تمدن بشر خودکشی را یک گناه بزرگ دانسته بود، توهین آشکار به تمامی ادیان: انسان برای بقا می جنگد، نه برای تسلیم. نژاد انسان باید زاد و ولد کند. جامعه به کارگر نیاز دارد... یک کشور به سربازان، سیاستمداران و هنرمندان نیاز دارد... اگر خداوند وجود داشته باشد، می داند که درک بشر محدود است او همان است که این هرج و مرج را آفرید که در آن فقر هست، بی عدالتی هست. حرص و تنهایی هست. بدون شک او قصد خیر داشته، اما نتیجه فاجعه آفرین بوده. اگر خداوند وجود داشته باشد در مورد موجوداتی که تصمیم می گیرند این زمین را زودتر ترک کنند، بخشنده خواهد بود، و شاید حتا از اینکه ما را وادار کرده وقت مان را آن جا بگذرانیم، معذرت بخواهد..."

همچنین ورونیکا باور داشت که در صورت وجود خداوند، او خود این وضع را پدید آورده و آنرا بر ورونیکا تحمیل نموده و نسبت بدان آگاهی کامل داشته پس نمی تواند ایرادی بر ورونیکا بگیرد: "...خداوند ورونیکا را با اطلاع کامل از اینکه کارش به خودکشی خواهد انجامید به این جهان فرستاده است و از اعمال او یکه نمی خورد..."

او جهان و آنچه را که در آن اتفاق می افتاد را جهانی احمقانه و لبریز از خشونت می دید و خود را برای تغییر اوضاع آن ناتوان حس می کرد. جهان برای او آنقدر زشت و ناقص بود که او را به ترک جهان تشویق می نمود: "... ورونیکا روزنامه ها را می خواند، تلویزیون تماشا می کرد، و از آنچه که در جهان می گذشت، آگاه بود. همه چیز اشتباه بود و راهی برای تصحیح مسایل نمی یافت... این موضوع به او احساس عجز مطلقی می داد... دقیقا به خاطر اینکه همه چیز را چنان احمقانه یافته بود، دیگر حاضر نشده بود آنچه را زندگی به طور طبیعی بر او تحمیل می کرد، بپذیرد. در دوران بلوغ، فکر می کرد هنوز برای انتخاب زود است، اکنون در دوران جوانی، متقاعد شده بود برای عوض شدن دیر است..."

کوئیلو در ادامه رمان با توجه به آنچه ورونیکا را به انتحار سوق داده حوادثی را برای او ردیف می کند و کسانی را رو در روی او قرار می دهد حوادثی و افرادی که موجبات امیدواری او را فراهم می آورند.

ورونیکا تصمیم می گیرد بمیرد / پائولو کوئیلو / آرش حجازی / چاپ بیست و ششم / کاروان 1386

دریافت نسخه PDF

  • موافقین ۰ مخالفین ۰
  • ۳۱ خرداد ۹۴ ، ۱۴:۳۴
  • سید حسن کاظم زاده

1. بیخوابی هایم در این چند شب گذشته، و کاری طاقت فرسا که هر روز یک تنه انجامش می دهم و این مطالعه سنگین و نوشتن و سرودن و گفتن و... امانم را بریده است.

غروب که از سر کار بر می گردم و به خود وعده خوابی راحت را می دهم. به جز خستگی، به خاطر گرمایی که مرا در غرقابی از عرق خفه کرده و این سربالایی لعنتی، تقریبا جنازه ام به منزل می رسد خواب مرا دعوت می کند بالشم را جا به جا می کنم و دراز می کشم. خستگی وقتی از حد بگذرد خواب خود شکنجه می شود.

"جناب خواب، اگه اجازه بدهید بنده یکی دو تا از قصه های این کتاب "اپرای قورباغه های مرداب خوار" رو بخوانم تا چشمم سنگین شود قول می دهم که فقط یکی دو صفحه اولش را بخونم".

کتاب را باز می کنم و تازگی اش را بو می کشم و شروع می کنم به خواندن و چنان از خود بی خود می شوم که کتاب را تنها برای روشن کردن شمع می بندم- باز هم برق رفت- و بعد هم زیر نور شمع یکسره تا آخر کتاب را دنبال می کنم.

2. ادبیات پست مدرن ادبیاتی خاکستری است و اپرای قورباغه های مرداب خوار هم در چنین فضایی سیر می کند و روایت گر انسانی خاکستری است. موجودی که سفید و سیاه محض نمی خواهد.

داستان پست مدرن اجازه ندارد تا تکلیف همه چیز را روشن کند و نویسنده ی پست مدرن هرگز به خود اجازه قضاوت نمی دهد و سعی می کند تا چنان بنویسد که خواننده هایش به شیوه ای منحصر به فرد- بر اساس تجاربی که داشته اند- با روایت مواجه شوند. به عبارت دیگر، در داستان پست مدرن، کار را نه نویسنده که خواننده تمام می کند.

همچنین از ویژگی های ادبیات پست مدرن، مبهم بودن آنست. چیزی که خواننده را به فکر فرو می برد و ساخت برخی جنبه های داستان را بر عهده او می گذارد. برای دست یافتن به چنین ابهامی باید کوتاه بنویسیم و خیلی حرفها را نزنیم برخی دیالوگها را حذف کنیم داستان مینیمال چنین وظیفه ای را بر عهده دارد و هرقدر مینیمال تر مبهم تر، پیچیده تر.

چنین داستانهایی، داستانهای خواننده محورند. نویسنده ی این گونه داستانها این امکان را به خواننده ها می دهد که از ظن خود یار داستان شوند و داستان را از منظر خود شاخ و برگ داده و تکمیل نمایند و بی هیچ  قضاوتی از جانب نویسنده. از چشم انداز خود بدان نظاره کنند. در واقع جذابیت داستان مینی مال هم به چیزی است که ما از آن برداشت می کنیم.

داستان مینیمال پای خواننده را نمی بندد و به خواننده این اجازه را می دهد تا کورمال کورمال پیش رود. مینیمال فضا را به سود خواننده خالی می کند. کلیات مبهمی را در اختیار او می گذارد تا او خود جزییات را در ذهن خود جستجو و بازسازی نماید.

خواندن داستان مینی مال کار ساده ای نیست شاید خواننده مجبور شود که برگردد و بارها یک داسان را بخواند و از زوایای مختلفی بدان بنگرد و حتا مجبور شود که بیش از یک داستان معمولی برایش وقت بگذارد.

داستان مینیمال، به عنوان گونه ای نوظهور از ادبیات پست مدرن، داستان کلمه و جملات کوتاه است. در اینگونه داستانها انتخاب جملات کوتاه، به خواننده این فرصت را خواهد داد تا بیشتر درنگ کند و در هر درنگی بیشتر بیاندیشد. خواننده در ادبیات مینیمال دیگر با پارگراف و جمله سر و کار ندارد بلکه با کلمه کار دارد. و حتا ممکن است یک لحظه غفلت و بی محابا گذشتن از یک کلمه ای، به از دست دادن کلیت یک داستان منجر شود. این، هم سختی کار نویسنده را نشان می دهد و هم سختی کار خواننده را.

داستان پست مدرن، خواننده را "خر" فرض نمی کند که بخواهد سیر تا پیاز را برایش تعریف کند خواننده نوکر و برده نویسنده نیست که در برابر او دست به سینه بایستد. خواننده مینیمال "شاگرد مدرسه" نیست که بخواهیم با داستان به او جهت بدهیم و تربیتش کنیم.

3. داستان مینی مال در ایران از تاریخ کوتاهی برخوردار است و شاید یکی از جدیدترین شیوه های داستان سرایی در کشور ما محسوب می گردد و کمتر کتابی در این زمینه منتشر شده اما اپرای قورباغه های مرداب خوار یکی از بهترین آثاری است که در این مدت در اختیار خواننده های ایرانی قرار گرفته است و  استقبال خوبی هم از آن شده است. این مجموعه هم از حیث مینی مال بودن و هم از حیث ساختار و محتوا، شاید یکی از بهترین مجموعه داستانها باشد.

4. گاهی رفتن به جایی، دیدن چیزی، ملاقات با عزیزی، گوش دادن به ترانه ای و یا خواندن کتابی تا مدتها ذهن و جان ما را در بر گرفته و احاطه می کند تکان می دهد و چیزی را در درون ما بیدار می کند و مانند موجی پدید آمده از انفجاری بزرگ، پرتابمان می کند به ناکجا آبادی که تنها خودت می دانی و خودت.

اپرای قورباغه های مرداب خوار دقیقن با من یک چنین کاری کرده است. کتابی که در ابتدا به دلیل حجم اندک و نوع ساختارش بیشتر به یک شوخی می ماند تا یک کتاب، اما وقتی که چند صفحه ای از آن را می خوانی گویی همدلی ات را برمی انگیزد و تو را در خود غرق می کند. از اینرو  می خوانی و می خوانی تا تمامش کنی و حتا نور کم فروغ شمع هم نمی تواند تو را از خواندن بازدارد.

5. ممکن است داستانهایی هم در این مجموعه باشند که به نظر پوچ و بی معنا به نظر برسند این در داستان مینیمال امر عجیبی نیست. زیرا این ما هستیم که با ارتباط برقرار کردن با متن با یک داستان مینی مال، بر اساس حدس ها، گمان ها خواسته ها، علایق و سلایق و نیاز های فرهنگی که ما را احاطه نموده اند معنا را به متن تحمیل می نماییم و گاهی اوقات نیز ذهن ما از تحمیل معنایی بر متن مینیمال عاجز می مانیم. در داستان مینی مال نویسنده حرف خود را زده و رفته است و اینک نوبت ماست که با متن رو برو شویم و آن را بخوانیم.

اپرای قورباغه های مرداب خوار (داستانهای خیلی خیلی کوتاه) / جواد سعیدی پور / انتشارات کاروان / چاپ اول 1387 / 2000 نسخه / 1400 تومان

------------------------------------

دریافت نسخه PDF

  • سید حسن کاظم زاده


" ملکوت "، شاید تنها داستانی باشد که بتوان از آن، در کنار " بوف کور " صادق هدایت، به عنوان یکی از ماندگارترین رمان های ایرانی یاد کرد.

بهرام صادقی نویسنده این رمان، گرچه یکی از کم کارترین داستان نویسان ایرانی است، و از وی تنها مجموعه داستان "سنگر و قمقمه های خالی" و رمان "ملکوت" منتشر شده، اما توانسته یکی از ماندگارترین و در عین حال مرموزترین داستانها را خلق نماید.

جالب اینکه به دلیل عدم وجود حواشی مختلف در زندگی نویسنده (مانند صادق هدایت)، زندگی بسیار کوتاهش، محدود بودن آثار به جای مانده از وی، و نیز برگزیدن زبانی رمز آلود و سمبولیک در مهمترین داستانش (یعنی ملکوت)، نامش، آن گونه که شایسته آن می باشد در تاریخ داستان نویسی ایران مطرح نشد و جایگاهی را که باید در میان خوانندگان ایرانی داشته باشد به دست نیاورد.

 

گفتیم که بهرام صادقی در روایت رمان ملکوت، از شیوه ای سمبولیستی بهره گرفته و همین امر به مانعی در برابر برقراری ارتباط میان متن و خواننده تبدیل شده است. چنانکه خواننده در خوانش متن یا حیران می ماند و یا از ظن خود یار متن شده و دانش ها و داشته های پیشینی خود را بدان نسبت می دهد.

 

اینکه چرا نویسنده ای چون بهرام صادقی، به برگزیدن شیوه ای سمبولیستی در روایت داستانش می پردازد ممکن است به محدودیتهای سیاسی - اجتماعی کشور در زمان نوشتن داستان برگردد.

بی شک برای فهم صحیح چنین داستان سترگی به تفاسیر و بررسی های عمیق و دقیقی نیاز مندیم که "تاویل ملکوت" از آن جمله اند. غیاثی نویسنده کتاب که پیش از این نیز "تاویل بوف کور" را منتشر نموده، با ارایه بخشی از زندگی، دیدگاهها و دلبستگی های بهرام صادقی، مسایل فنی در داستانهای سمبولیستی و اشاره به داستان بوف کور که صادقی در نگارش داستانش از آن الهام گرفته و نیز توجه به شرایط سیاسی اجتماعی ایران در زمان آفرینش داستان، نکات ارزنده ای را برای فهم متن، در اختیار خواننده ایرانی قرار داده است.

 

*ملکوت – بهرام صادقی – انتشارات کتاب زمان- چاپ هشتم  1386 – 2000 تومان

** تاویل ملکوت – محمد تقی غیاثی – انتشارات نیلوفر – چاپ اول 1386 2700 تومان

این متن در سال 1386 نوشته شده است

دریافت نسخه PDF

  • موافقین ۰ مخالفین ۰
  • ۳۰ خرداد ۹۴ ، ۱۴:۲۵
  • سید حسن کاظم زاده

چرا خوشحال و چرا ناراحت می‌شویم، چرا به خاطر می‌سپاریم و فراموش می‌کنیم؟ چرا با تغییر در محل سکونت، شماره تلفن های خانه قبلی خودمان را از یاد می‌بریم؟

چرا شماره موبایل دوستی که درگذشته است را به خاطر نمی‌آوریم و با پایان یافتن خدمت سربازی دوستانمان را از یاد می‌بریم؟ چرا چنین اتفاقی می‌افتد؟ چرا ما فراموش می‌کنیم؟

لغت شناسان، ریشه لغوی انسان را از انس می‌دانند - چیزی که این روزها به شدت کمیاب است -  اما عرفا البته با اندکی تسامح، انسان را از ریشه نسیان می‌پندارند و چه پندار زیبایی.

در سنت دینی نیز به همین دلیل - فراموشکاری انسان-  پیامبران به عنوان یادآوری کننده – ذاکر- و پیامشان یادآوری - ذکر-  معرفی می شود.

البته  انسان برای به خاطر سپردن، نیازمند حداقلی از قوه حافظه می باشد اما ذهن ما آنچه را که "باید" به خاطر بسپاریم حفظ می‌کند و  یادگیری و فراموشی، علاوه بر قوه حافظه از "قوانین" و "مکانیزم"‌های دیگری نیز تبعیت می کند.

جذابیت، یادگیری است

جذاب چیزی است که برای ما لذت بخش و دلپذیر است و تجربه نشان داده که به خاطر سپردن آنچه که جذاب است، راحت‌تر خواهد بود. درسی که بدان علاقه داریم، معلمی که برای ما جذاب است، آدرسی که برای ما تداعی بخش لذتی بوده و آنچه که ما را خوشحال می کند، در یادگیری ما و استحکام آن اثر گذار است.

اما ضروری این احساس لذت، داشتن نظامی ارزشی است. ما در قالب یک نظام ارزشی است که خوشحال و ناراحت می شویم، و دچار لذت یا رنج می گردیم. البته این نظام ارزشی، نظامی جهان شمول نیست و برای هر فرد نسبت به فرد دیگر، و هر جامعه نسبت به جامعه دیگر، و هر دوره نسبت دوره قبل و بعدش متفاوت خواهد بود.

انسان با گذر از هر مرحله (مثلا از کودکی به نوجوانی)از نظام ارزشی آن دوره فاصله گرفته و به نظام ارزشی دوره جدید نزدیک وارد شود.

از همین روست که آنچه را در کودکی برایش مهم و با اهمیت محسوب می شد کم کم کناری نهاده و فراموش می کند.

نکته مهم اینجاست که برخی از رخدادهای دوران کودکی، نوجوانی، جوانی و میانسالی، حتی با تغییر نظامهای ارزشی و عبور از مرحله ای به مرحله‌ی دیگر، در یاد مانده و فراموش نمی‌شود چرا که آنها، نه یاد سپرده‌ای معمولی بلکه تجربه‌ای بنیادین می‌باشند و به جزیی از شخصیت ما تبدیل شده‌اند.

تکرار و عادت، یادگیری است

یادگیری محصول تکرار است و ما آنچه را که هر روز با آن مواجه می‌شویم و یا هر روز برای ما رخ می‌دهد یاد می‌گیریم. اگر اتفاقی خاص، از برنامه زمان‌بندی شده خاصی تبعیت نکند به یاد سپرده نمی‌شود اما اگر قرار باشد که مساله ای تا مدتها در زمان و مکان معینی که ما شاهد آن هستیم رخ دهد، منجر به یاد گیری خواهد شد.

کارآمدی، سودمندی و نیاز، یادگیری است

کارایی یکی از مهمترین و تاثیر گذار‌ترین عوامل یادگیری و فراموشی ماست و همین امر است که انگیزه لازم را، برای به یاد سپردن و یا از خاطر بردن به ما تزریق می کند.

همانطور که در زندگی روزمره، آنچه که به کار می آید، در انبار، صندوق و گنجه حفظ می شود و چیزی که به کار نمی آید به زباله دانی سرازیر می گردد، در عالم ذهن نیز چنین اتفاقی می افتد و ما آنچه را که برایمان ارزش کاربردی دارد به خاطر سپرده و باقی امور را از ذهن بیرون می‌ریزیم.

حلقه ارتباطی(مربوطیت) یادگیری است

ما همه روزه در خیابان با چهره‌های متفاوتی روبرو می‌شویم، ولی چهره آنها را لحظاتی بعد فراموش می‌کنیم چرا که آنها، در حلقه‌ی ارتباطی ما قرار ندارند. اما چهره پدر و مادر، دوست یا معلم، همکلاسی یا همسایه، همواره در ذهن باقی می ماند، چرا که آنها در حلقه‌ی ارتباطی ما قرار دارند و نمی توانیم فراموششان کنیم.

مواردی که در بالا بدانها اشاره شد، تنها عوامل موثر به یاد‌سپاری و فراموشی نیست و شاید دهها عامل دیگر نیز در این امر موثر باشد اما می‌توان گفت که همه موارد مورد اشاره، قابل جمع بندی در نظام ارزشی می‌باشند.

دریافت نسخه PDF

 
  • سید حسن کاظم زاده

"این نوشته نه "نقد" است و نه "تحلیل" – چه من شایسته نقد نوشتن و تحلیل نمودن فرا دستانم نیستم - بلکه صرفا نوشته ای جهت معرفی کتابی ارزشمند است. کتابی که خواندنش وجودم را لبریز لذت نمود،  از همین رو دوست دارم از این طریق آن را به دیگران نیز  پیشنهاد نمایم و چقدر خوب است کتابهایی را که از خواندنشان لذت می بریم به دیگران معرفی کنیم."

درست است اغلب ایرانیانی که در غرب زندگی می کنند، حداقل در عرصه ادبیات حرف چندانی برای گفتن ندارند و حتا نویسندگان ایرانی هجرت گزیده نیز، کمتر از زمان حضور خود در ایران مجال نوشتن می یابند. اما این یک قاعده نیست، و یک جمال زاده برای بطلان این نظریه کافی است.

سودابه اشرفی، قاعده شکنی است که کار نویسندگی را از غربت آغاز نمود. رمان کوتاه "ماهی ها در شب می خوابند" دومین کتاب این نویسنده و نخستین کتاب از او می باشد که در  داخل کشورمان منتشر شده است.

نویسنده کتاب، سال 1338 در تهران به دنیا آمده و نویسندگی را از سال 1990 در آمریکا آغاز نموده و اولین کتاب وی، مجموعه داستانی است با عنوان "فردا می بینمت" که در سال 1999 در آمریکا منتشر شد و ماهی ها در شب می خوابند، به همت انتشارات مروارید و در سال 1383 منتشر شده است. کتابی که در کمتر از دو سال پنج بار چاپ شده و به احتمال قوی ناشر ششمین چاپ آنرا در بیست و یکمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران عرضه نموده است.

رمان کوتاه "ماهی ها در شب می خوابند" علیرغم حجم اندکش، به دلیل سبک و میزان تاثیر گذاری، جایگاه ویژه ای را در نزد مخاطبان پیدا کرده و توانسته در اندک زمانی، سه جایزه مهم ادبی ایران یعنی "صادق هدایت"، "مهرگان ادب" و "بنیاد گلشیری" را به دست آورد.

یکی از مهمترین ویژگی های کتاب نثری است که اشرفی برای بیان روایت خود برگزیده است. اگر پیش از خواندن این رمان، "شازده احتجاب" گلشیری را خوانده باشید کاملا متوجه قرابتهای نثر این دو رمان خواهید شد. البته این شباهت، به تکرار منجر نشده و چه بسا شیوه اشرفی در "ماهی ها..." به دلیل نزدیکی به ذهن و زبان روزگار ما، زنده تر، جذاب تر و تاثیرگذار تر می دانم و بر این باورم که اشرفی، به نحوی شایسته توانسته سبک گلشیری را با شرایط زمانه ما بازسازی نماید و این، بیانگر توانمندی ها نویسنده کتاب است.

خواننده، در مواجه با روایت اشرفی، آرام آرام و با خواندن سطر به سطر داستان، به کلیت آن پی می برد و داستان، با خواندن چند صفحه یا فصل، خود را لو نمی دهد.

اشرفی، در داستان خود، جزء به جزء ماجراها را شرح نمی دهد و با ارایه تصاویری مبهم و نامنظم از داستان، عرق خواننده را در می آورد و اصلا داستانی "هلو برو تو گلو" نیست.

اشرفی در روایت خود از همان شیوه ای بهره برده که همه ما برای مرور خاطراتمان بهره می بریم. ما هرگز در مرور خاطرات خود در ذهن، از شیوه یادآوری خطی استفاده نمی کنیم و خاطرات را نه بر اساس نظم تاریخی که شیرینی و تلخی، اهمیت و میزان تاثیرگذاری شان به یاد آورده و مرور می کنیم.

اشرفی همین شیوه را برای بیان روایت کتاب برگزیده، چنانکه با خواندن کتاب، احساس می کنی فصل های "پنج"، "شش" و "هفت" می بایست به صورت "هفت"، "پنج" و "شش" تنظیم می شدند و یا فصل "سیزده" می بایست قبل از فصل "دوازده" روایت می شد. همچنین نویسنده در برخی از فصول، ماجراها را از آخر به اول تعریف کرده که این خود، زیبایی خاصی به مطلب داده است. شیوه ای که بسیار با حال  هوای رمانها کوتاه سازگار تر است.

شیوه مینی مالیستی نویسنده در روایت داستان، و ناگفته گذاشتن برخی ماجراها، این فرصت را در اختیار خواننده می گذارد تا بر اساس تجارب، علایق و ذهنیت خود، دنباله ماجرا ها را حدس بزند.

به عنوان مثال نویسنده بخشی از گرفتاری های طلائیه را در ترکیه بازگو می کند و اشاراتی مبهم به اعدام امید می نماید اما جزئیات ماجراها را بازگو نمی کند و به خواننده اجازه می دهد تا فهم و روایت خود را از داستان داشته باشد.

پیرامون این داستان و شخصیتهای آن، مطالب زیادی می توانست از جمله مادری که به دلیل "زن" بودن در جامعه ای سنتی، همواره در "حاشیه" قرار دارد و قربانی است و پدری که با همه سخت گیری اش بر خانواده، خود نیز  قربانی شیوه های ناعادلانه اقتصادی جامعه می شود و قربانیانی که با پافشاری بر بنیانهای سنتی جامعه، زمینه بدبختی خود را فراهم می آورند اما احساس می کنم که فعلا تا همین جا کافی باشد. شاید مجالی فراهم آید و در آینده ای نزدیک، شخصیتهای داستان را نیز به صورتی مستقل مورد ارزیابی قرار گیرد.

دریافت نسخه PDF

  • سید حسن کاظم زاده

زندگی زیبا نیست

همه زشتی و سیاهی است حیات

نَفَس از جور زمستان تنگ است

و بهار،

قهر کرده است از این کهنه دیار.

کو امیدی که بدان دل بدهیم

کو گل و سبزه چه شد آب روان.

آه بنگر بنگر

گوشه گورستان

دختری می گرید:

"- پدرم وای پدر"

زندگی زیبا نیست

سخت هم می گذرد این ایام

سوز و سرمای زمستان چه ستم ها دارد

من چه بی تابم از این تاریکی

کاش می رفت زمستان و بهار

می رسید از ره و دنیا چو گلستان می شد

کاش این کهنه دیار

هفته ای را خوش بود

دریافت نسخه PDF

  • موافقین ۰ مخالفین ۰
  • ۲۶ خرداد ۹۴ ، ۱۵:۲۸
  • سید حسن کاظم زاده

من با علاقه ای که نسبت به برخی ازآثار کوئیلو – همچون "ورونیکا تصمیم می گیرد بمیرد"، "شیطان و دوشیزه پریم"، و "کیمیاگر" – دارم، اما همدلی ویژه ای نسبت به او و آثارش در خود احساس نمی کنم و از آن بخش از داستانهایش که به نوعی ترویج خرافه پرستی، سحر و جادوگری و شیطان رستی(به ویژه بریدا) محسوب می شود منزجرم.

در واقع او با دست گذاشتن بر نقطه ضعف انسانها(مذهب یا هر خرافه ی دیگری) و دزدیدن برخی باورهای ملل مختلف و امتزاج آنها با یکدیگر ( برای نمونه در رمان "بریدا" این باور افلاطون را پیرامون نیمه گمشده ی روح هر فرد و نگاهی که این فیلسوف یونان باستان  نسبت به عشق دارد را می گیرد و با اعتقاد فلسفه های بودایی به تناسخ مخلوط و ممزوج می کند تا چیزی بسازد که نقطه ضعف مردم مذهبی را تحت تاثیر قرار دهد) آثاری عوام پسندانه خلق می نماید.

"ساحره پورتوبلو" نیز در راستای ترویج همان اندیشه های خرافی تدوین شده اما می توانیم این رمان را، پس از "کیمیاگر" که از رنگ و بویی ایرانی – اسلامی برخوردار است (چرا که آنرا از مولانا کش رفته است) بهترین رمان این نویسنده برزیلی بدانیم.

آنچه که این آخرین رمان کوئیلو را ویژه ساخته، شیوه ای است که نویسنده برای روایت این رمان به کار برده است. شیوه ای که پیش از این، در رمان میرامار نوشته نجیب محفوظ با آن مواجه شده بودم و به شدت مرا تحت تاثیر قرار داده بود.

داستان راوی مستقلی ندارد و هر راوی روایت خود را از ماجرای زندگی و مرگ "ساحره پورتوبلو" ارایه می دهد اما این روایتها- در عین تناقض و تضادهایی که بین شان وجود دارد - در کنار هم، همدیگر را تکمیل نموده و مانند قطعات پازل، یک "کلان روایت" خلق می کنند.

در پایان رمان نیز خوانده غافلگیر می شود و با خواندن روایت آخرین راوی که روایت پلیس رسیدگی کننده به ماجرای قتل "ساحره پورتوبلو" و نامزد نامرئی او است، معلوم می شود که مقتول نمرده است. رازی که آنرا نه هیچیک از راویان که تنها آخرین راوی و خوانندگان کتاب می دانند. 

ساحره پورتوبلو / پائولو کوئیلو / آرش حجازی / انتشارات کاروان / چاپ اول 1386 / ده هزار نسخه / قیمت 4500 تومان

---------------------------------------

* نوشته شده در جمعه بیست و یکم تیر 1387

 دریافت نسخه PDF

  • سید حسن کاظم زاده